Leestijd: ca. 6 minuten
De Top 2000 van 2010 zorgde de afgelopen week voor flinke meningsverschillen. Online was er een verbale strijd tussen voor- en tegenstanders gaande. Als je iets verder kijkt, blijkt het vrij simpel om de belangrijkste verschillen van mening terug te brengen naar de kern: hoe zet je het beste crowdsourcing in?
De afgelopen dagen ging het spektakel weer los: de Top 2000 2010 was alom aanwezig op radio en televisie. Maar eigenlijk waren de online discussies over de lijst veel interessanter dan de muziek zelf. Met als hoogtepunten een stuk op de opiniepagina van de Volkskrant van Bertil Huzen en de reactie van “muziekprofessor” Leo Blokhuis erop. Deze discussie was vooral interessant met een beetje theorie over crowdsourcing in het achterhoofd.
De wijsheid van de menigte
Dus laten we met dat beetje theorie beginnen. In zijn sterke boek “The Wisdom of Crowds” beschrijft James Surowiecki een aantal belangrijke voorwaarden om crowdsourcing succesvol in te zetten:
- Heterogeniteit. Een groep moet voldoende divers zijn voor voldoende verschillen in inzicht, kennis, opvattingen en denkproces.
- Decentralisatie. Om ervoor te zorgen dat de inbreng “van onderaf” goed verloopt, moet het proces niet gecentraliseerd worden.
- Onafhankelijkheid. Mensen moeten in staat zijn zelf hun keuzes te maken, zonder daarin door de anderen beïnvloed te worden.
- Aggregatie. Er is een mechanisme om uit ieders inbreng een gezamenlijke mening te destilleren.
OK, laten we nu eens kijken naar de kritiek van Bertil Huzen. In de Volkskrant van 29 december schreef deze letterkundige een opiniestuk met de titel “Een gruwel voor wie echt van muziek houdt” dat zich toespitst op twee punten.
Heterogeniteit
Allereerst vindt hij de lijst getuigen van “eenzijdige oubolligheid”. In zijn ogen is “de muzikale smaak anno 2010 meer versnipperd dan ooit in genres en subgenres”. Maar dat komt totaal niet tot uiting in de Top 2000 omdat deze wordt uitgezonden door Radio 2, een zender voor “zoutzakken met een voorspelbare muzieksmaak. […] Dat maakt de Top 2000 ongeloofwaardig.”
Zo biedt de lijst nauwelijks of geen ruimte aan “zwarte” muziek van bijv. James Brown en Marvin Gaye en aan stevigere werk van bijv. Nirvana, The White Stripes en Nine Inch Nails. Sterker nog: “Waar muzikale- en genregrenzen vervagen, kun je je ook afvragen waarom er geen plek is voor Bach, Mozart of Beethoven.”
Kortom: het programma spreekt een (te) beperkte, homogene doelgroep aan, waardoor het ontbreekt aan heterogeniteit.
Decentraliteit en onafhankelijkheid
Ten tweede heeft Huzen commentaar “de krakkemikkige wijze waarop de redactie van Radio 2 de lijst samenstelt”. Luisteraars moeten 10 platen selecteren uit een door de redactie samengestelde ‘long list’ en kunnen maar 5 ‘eigen’ platen toevoegen. Hierdoor “blijft de lijst elk jaar bijna hetzelfde en is er nauwelijks sprake van verjonging en vernieuwing.”
Huzens kritiek is dus ook dat het selectieproces van de Top 2000 niet decentraal en niet onafhankelijk is, omdat de keuzemogelijkheden centraal vastgesteld worden en (deels) beperkt zijn. De redactie beïnvloedt daarmee direct en indirect de keuzes van de stemmers.
Geen zuivere crowdsourcing
Huzen betoogt dus dat de Top 2000 geen goede weergave is van de werkelijke smaak van de mensen en dat deze eerlijker en transparanter moet worden. Gezien het online rumoer waren velen het met hem eens. Sommigen zagen zelfs de opvattingen van cultuur-pessimist Andrew Keen, verwoord in zijn boek The Cult of the Amateur (bottom line: inspraak door de massa vervlakt de cultuur), bevestigd worden in de lijst.
De muziekprofessor
Leo Blokhuis, in het televisieprogramma Top 2000 a Gogo door Matthijs van Nieuwkerk steevast opgevoerd als ‘muziekprofessor’, reageert op de kritiek van Huzen via een commentaar op zijn eigen website. Daarin legt hij uit dat de Top 2000 helemaal niet bedoeld is als representatief beeld van de muzieksmaak van Nederland. Het is gewoon een feestje van Radio 2, een zender voor een specifieke doelgroep. “Radio 2 is Neerlands grootste zender met als kerndoelgroep de luisteraar van 35 tot 54 jaar. Het is – en dat zeg ik zonder enige vorm van waardeoordeel – een zender die zich muzikaal richt op het veilige midden.”
Dat uitgangspunt maakt volgens Blokhuis een lijst zoals Huzen die voor ogen heeft op voorhand onmogelijk. Ook op andere zenders, zoals 3FM, want formatvrije radio is in Nederland vrijwel onmogelijk. “Dat lijkt voor alle Nederlandse zenderbazen een véél te grote stap. Alle bazen, op één na. Rob Stenders met zijn onvolprezen kxradio.nl.”
Aan de kritiek op het stemproces gaat Blokhuis grotendeels voorbij. Wel bevestigt hij redelijk terloops de geruchten van manipulatie van de lijst: “Kan zijn. Er is geen lijst, ook de Top 40 en de Mega Top 50 niet, waar niet mee gerommeld wordt. Ik ben het er niet mee eens, maar ik kan er echt geen halszaak van maken.”
De structuur van de Nederlandse radio leent zich in de ogen van Blokhuis dus helemaal niet voor de heterogeniteit van een échte Top 2000 voor en door alle Nederlanders. En een decentraal en onafhankelijk opgestelde lijst (zonder manipulatie) is al net zo’n illusie.
Gruwel
Blokhuis geeft daarmee, waarschijnlijk niet heel bewust, toe dat Huzen gelijk heeft in zijn kritiek op de crowdsourcing. Maar dat doet er niet toe volgens hem en de miljoenen mensen die genieten van de muziek, de “trips down memory lane” en de verbondenheid van het samen luisteren. En hij heeft natuurlijk een punt als hij stelt dat Huzen niet namens die miljoenen luisteraars van Radio 2 kan bepalen of ze écht van muziek houden.
De lijst is daarmee misschien niet een gruwel voor wie echt van muziek houdt. Maar het is het zeker wél voor wie echt van crowdsourcing houdt.
Gezien het feit dat vooral de wat stevigere muziek gepasseerd wordt (http://www.ed.nl/uitcultuur/muziek/7868784/Top-2000-bevat-wel-degelijk-fouten.ece) lijkt de lijst me ook een gruwel voor wie echt van crowdsurfing houdt.
@Graf: in zijn commentaar geeft Leo Blokhuis ook min of meer toe dat er ‘gemanipuleerd’ wordt met de lijst. De muziek moet natuurlijk bij Radio 2 passen.
Misschien gaat GeenStijl dit jaar de stemming wel weer kapen door hun reaguurders een paar ruige nummers te laten verkiezen? Zou mooi experiment zijn… 🙂
Sterke blog. Mooie aanvulling op het artikel van Bertil Huzen.
@Scharco: dank je!
Ja dat zure stukje van Huzen heb ik inderdaad ook gelezen. En me erg over verbaasd.
Maar dit stuk verbaast me mogelijk nog meer. Alsof crowdsourcing een doel is…
Daarbij pretendeert Radio 2, volgens mij nergens dat de Top2000 HET voorbeeld is van ‘zuivere’ crowdsourching. En waarom zouden ze ook?
Maar het publiek wordt weldegelijk bij het programma betrokken en dat resulteert erin dat binnen een week 2 miljoen mensen stemmen!
Ik daag je bij deze uit 3 voorbeelden te noemen van crowdsourcing (zuiver of niet) die dergelijke aantallen kan noemen. Nou, ik vind 1 eigenlijk ook al voldoende.
He enige doel van Radio 2 is om programma’s te maken waar zoveel mogelijk mensen naar luisteren.
En dat ze dat lukt bewijzen de cijfers:
Er werd met name massaal afgestemd op Radio 2: 7,3 miljoen luisteraars (6,6 mln in 2009). Opvallend is het grote aantal jongeren (10-34 jaar) dat naar de Top 2000 luisterde: 2,3 miljoen en dat is bijna de helft van alle jongeren in ons land!
Behalve het recordaantal radioluisteraars werd de Top 2000-website meer dan ooit bezocht. Het aantal mensen dat de Top 2000 via de Radio 2-site volgde, steeg van ruim 700.000 vorig jaar naar 1,1 miljoen. Naar de verschillende Top 2000 programma’s op televisie, zoals de Top 2000 a Gogo en de Top 2000 in Concert keken in totaal 6,9 miljoen Nederlanders. De bekendheid van de crossmediale muzieklijst is in 2010 naar een recordhoogte gestegen van 86%. 12,3 miljoen Nederlanders kennen het evenement en dat is ruim 10% meer dan vorig jaar.
Tja waar heb je het dan nog over…
Crouwdsourcing is geen doel, maar een middel om een bepaald doel te bereiken en dat lukt ze bij Radio 2 heel aardig!
@Olchert: goed punt! In het kort: is het erg dat Radio 2 de Top 2000 organiseert zoals ze het doen? Nee, dat is het niet. De Top 2000 is een feestje waarbij de feestgangers verzoekplaten mogen aanvragen. En die feestgangers komen in groten getale en hebben het ernstig naar hun zin.
En nee, Radio 2 beweert zelf inderdaad niet dat ze een, of hét, voorbeeld van crowdsourcing zijn. Overigens zijn er veel mensen die dat wel doen. Dan nog kun je stellen dat dat hun probleem is.
Maar waar het mij om ging in bovenstaande bijdrage, is het verhelderen van de discussie tussen Huzen en Blokhuis. Huzen gaat impliciet uit van een aantal voorwaarden waaraan de de verkiezing van de Top 2000 zouden moeten voldoen. Die zijn, bewust of onbewust, sterk gerelateerd aan de voorwaarden die Surowiecki stelt aan crowdsourcing. Blokhuis verdedigt het afwijken van de voorwaarden o.a. door te verwijzen naar de aantallen, net als jij. En die cijfers zijn inderdaad erg indrukwekkend.
Waar Huzen wat mij betreft de bocht uit vliegt, en volgens Blokhuis ook, is als hij een waardeoordeel uitspreekt over de mensen die naar de Top 2000 luisteren: die houden volgens hem niet van muziek. Of in ieder geval niet écht. Die conclusie is nogal ongegrond, op z’n zachtst gezegd.
Op mijn beurt probeerde ik, zónder waardeoordeel, maar gebaseerd op de analyse, aan te geven dat het proces verre van ideaal is qua crowdsourcing. Als signaal aan al die mensen die vinden dat de Top 2000 óók crowdsourcing is. Of dat elke manier waarop je mensen betrekt bij je bedrijf die titel mag krijgen.
Zal iemand van de Top 2000 zich hier druk over maken? Natuurlijk niet. Maar desondanks kunnen we er best wat van leren. Want jouw cijfers bewijzen het: het is een voorbeeld dat inderdaad iedereen kent!
@bram: dank voor je reactie. Ben het toch niet met je eens.
Je zegt: “gebaseerd op de analyse, aan te geven dat het proces verre van ideaal is qua crowdsourcing.”
Die redenering kan ik toch niet volgen.
Wat mij betreft is crowdsourcing altijd ondergeschikt aan het doel dat je voor ogen hebt. En dat ik in dit geval een beter product (Top2000) maken en consumenten (luisteraars) daar bij betrekken. In beide slaagt Radio 2 met vlag en wimpel.
Sterker nog: ik denk dat als je Surowiecki-voorwaarden zou toepassen dit zelfs (veel) minder succesvol zou zijn.
Zoals Blokhuis terecht zegt zal decentralisatie in dit geval absoluut niet werken. Het feit dat in 1 week 2 mln mensen stemmen geeft voor mij aan dat mensen (waaronder ikzelf) het prettig te vinden om te kunnen kiezen vanuit een basislijst. Ikzelf heb daar inderdaad 5 nummers aan toegevoegd, maar ben eigenlijk wel heel benieuwd hoeveel mensen dat ook gedaan hebben. Zou best weleens tegen kunnen vallen (is nog best lastig namelijk).
Ook is het zo dat dit een lijst is van Radio2. Oftewel een product dat moet passen in het profiel van die zender. En daar zal de crowd natuurlijk ook op gestuurd moeten worden.
Hoe langer ik erover nadenk, raak ik er meer van overtuigd ben dat dit juist 1 van de beste crowdsource cases van Nederland is (samen met Serious Request).
Die Publieke Omroep is niet zo slecht bezig 😉
Ben benieuwd welke NL cases jij sterk vindt. Misschien leuk een top10 samen te crowdsourcen?
@Olchert: het gaat ‘m nu wel echt in de semantiek zitten, want volgens mij zijn we het helemaal niet zo heel erg oneens.
Ik vind de Top 2000 géén echte crowdsourcing, omdat niet aan de voorwaarden voor goede crowdsourcing wordt voldaan. Dat doet niets, maar dan ook niets af aan het succes ervan. Ze doen alles goed, maar goede crowdsourcing is het niet. Het verdient in mijn ogen dat label dus ook niet.
Je kunt ook van alle prijsvragen voor leuke pay-offs of alle ingezonden-brievenrubrieken in kranten en tijdschriften zeggen dat het crowdsourcing is. Maar het maakt in ieder geval lang niet altijd de door Surowiecki geroemde “wisdom” los in de “crowd”.
Het gevolg is een weinig vernieuwende en weinig dynamische lijst. Prima, niets mis mee.
Kortom: ik vind de Top 2000 een heel goed voorbeeld van het betrekken van je publiek bij de zender, etc., maar níet van crowdsourcing. Simpelweg omdat ik vind dat niet elke manier waarop je input van je doelgroep vergaart dat label verdient.
Daarmee definieer ik crowdsourcing dus “enger” dan jij en is het dus meer een definitiekwestie dan iets anders. Toch?
Daar kan ik goed mee leven! 😉
@Olchert: In dat geval ik ook!
Heerlijk genuanceerd stuk Bram. Het verwoord inderdaad wat ik nog niet onder woorden kon brengen, alleen de conclusie was ik al uit. Het is een van de weinige momenten dat een groot deel van Nederland saamhorig is (ja, een selectief groot deel, maar wel een waar ik bij hoor).
Dank voor het delen. Het zal nog wel een tijdje actueel blijven 🙂
@Bas: dank je. En ja, het zal voorlopig nog wel even actueel blijven, elk jaar weer rond deze tijd! 🙂